2860 sayılı Yardım Toplama Kanunu (“Kanun”)’nda yardım toplamaya yetkili kişi ve kuruluşlar ve bunların hangi amaçlar ile yardım toplayabilecekleri, Yardım Toplama Esas ve Usulleri Hakkında Yönetmelik (“Yönetmelik”) ile de yardımın toplanması ve denetlenebilmesine ilişkin usul ve esaslar düzenlenmiştir.
Kanun’un 3. maddesinde kimlerin yardım toplayabileceği belirtilmiştir. Buna göre; “Kamu yararına uygun olarak, amaçlarını gerçekleştirmek, muhtaç kişilere yardım sağlamak ve kamu hizmetlerinden bir veya birkaçını gerçekleştirmek veya destek olmak üzere gerçek kişiler, dernekler, kurumlar, vakıflar, spor kulüpleri, gazete ve dergiler yardım toplayabilir.” denilerek yardım toplamaya yetkili kişi ve kurumlar belirlenmiştir.
Kanunun 6. maddesinde ise izin alma zorunluluğu düzenlenmiştir. Kanunun 6. maddesi “Kişiler ve kuruluşlar, yetkili makamdan izin almadan yardım toplayamazlar. Ancak, kamu yararına çalışan dernek, kurum ve vakıflardan hangilerinin izin almadan yardım toplayabilecekleri, Cumhurbaşkanınca belirlenip ilan edilir.” hükmünü havi olup kural olarak kişilerin ve kuruluşların izin almadan yardım toplayamayacağı düzenlenmiştir. Yalnızca Cumhurbaşkanı tarafından belirlenip ilan edilen dernek, kurum ve vakıfların izin almadan yardım toplama faaliyetine girişme yetkisi bulunmaktadır. Cumhurbaşkanı tarafından belirlenip ilan edilen dernek, kurum ve vakıflar dışında kalan tüm kişiler ve kuruluşların, yardım toplama faaliyetine girişebilmesi için gerekli izinleri alması gerekmektedir. İzin almadan yardım toplama faaliyetinde bulunan kişiler hakkında kovuşturma yapılacağı da Kanun’da belirtilmiştir.
Yardım toplamak için gerekli izin başvurusunun hangi kuruma yapılacağına ilişkin usul ve esaslar da Kanun ve Yönetmelikte belirtilmiştir. Kanun’a göre, yardım toplama faaliyetleri bir ilin birden fazla ilçesini kapsıyor ise o ilin valisinden, bir ilçenin sınırları içerisinde ise o ilçenin kaymakamından izin alınır. Ancak yardım toplama faaliyeti birden fazla ili kapsıyor ise yardım toplama faaliyetine girişecek gerçek veya tüzel kişilerin yerleşim yerinin bulunduğu ilin valisinden izin alınması gerekmektedir. Yardım toplayacak kişi ve kuruluşlar, isteklerini bir dilekçe ile izin vermeye yetkili makama bildirirler.
Yardım toplama faaliyetine girişecek gerçek ve tüzel kişilerden istenen birtakım bilgi ve belgeler bulunmaktadır. Yönetmelik’in 6. maddesinde yardım toplama faaliyetine girişecek gerçek ve tüzel kişilerden istenen belgeler belirtilmiştir. Yönetmelik’in 6. maddesinde belirtilen belgeler ile birlikte yapılan başvurular sonucunda 60 gün içerisinde gerekli izin alınabilecektir.
Kanun’da izinsiz yardım toplama faaliyetleri kabahat olarak düzenlenmiştir. Kanun’un 29. maddesine göre, ilgili Kanun ve Yönetmelik hükümlerine aykırı bir şekilde, gerekli izin alınmadan yardım toplayan kişilere 2023 yılı itibariyle 16.561,00 Türk lirası ile 331.289,00 Türk lirası arasında idari para cezası verilebileceği belirtilmiştir. Ancak kişiler, izinsiz yardım toplama işlemini internet üzerinden gerçekleştirirse 2023 yılı itibariyle 33.127,00 Türk lirası ile 662.581,00 Türk lirası arasında idari para cezası ile cezalandırılabileceklerdir.
Yukarıda değindiğimiz üzere kural olarak bağış toplamaya sadece gerçek kişiler, dernekler, kurumlar, vakıflar, spor kulüpleri, gazete ve dergiler yetkilidir. Diğer bir ifadeyle şirketlerin yardım toplamaya yetkisi bulunmamaktadır. Ancak, 06.02.2023 tarihinde gerçekleşen doğal afet sebebiyle birtakım şirketler bünyesinde bulunan çalışanlarının gönüllü bir şekilde yaptığı bağışları bir banka hesabında toplayıp AFAD vb. resmi yardım kuruluşlarına bağışlamaktadır. Aslında meri mevzuatta bu konuya ilişkin bir düzenleme bulunmamakla birlikte İstanbul Valiliği İl Sivil Toplumla İlişkiler Müdürlüğü’nden edinilen sözlü bilgiye göre, tüzel kişilerin yalnızca kendi bünyesinde çalışan kişilerin gönüllü olarak yaptığı bağışları resmi kuruluşlara bağış yolu ile aktarmasına uygulamada cevaz vermektedir. Ancak önemle belirtmek gerekir ki, bu şirketler kendi bünyelerinde çalışmayan kişilerden hiçbir şekilde yardım toplayamamaktadır.
Sonuç olarak, Türk Hukukunda yardım toplanması 2860 sayılı Yardım Toplama Kanunu ve Yardım Toplama Esas ve Usulleri Hakkında Yönetmelik ile düzenlenmiş ve izne tabi tutulmuştur. İlgili Kanun hükümleri ile izin almadan yardım toplanması kabahat olarak öngörülmüş ve idari para cezası belirlenmiştir. Bu sebeple, Kanun’da belirtilen usul ve esaslara uygun bir şekilde izin alınması, akabinde yardım toplama faaliyetinin gerçekleştirilmesi önem arz etmektedir.
Kommentare